معرفی
صرع یک اختلال عصبی است که با تمایل مداوم مغز به ایجاد تشنج‌های مکرر مشخص می‌شود. تشنج، یک طوفان الکتریکی ناگهانی و کنترل‌نشده در مغز است که می‌تواند عملکرد طبیعی آن را به طور موقت مختل کند. بسیار مهم است که بدانید هر تشنجی به معنای صرع نیست. برای مثال، تشنج ناشی از تب بالا در کودکان (تب و تشنج)، صرع محسوب نمی‌شود. تشخیص صرع زمانی مطرح می‌شود که فرد دو یا چند تشنج بدون دلیل مشخص داشته باشد.
انواع تشنج: تشنج‌ها اشکال بسیار متنوعی دارند:
- تشنج‌های کانونی (Focal Seizures): فعالیت الکتریکی غیرطبیعی از یک ناحیه مشخص در مغز شروع می‌شود. علائم آن بستگی به آن ناحیه دارد و می‌تواند شامل پرش در یک دست، احساسات عجیب یا خیره شدن به یک نقطه باشد.
- تشنج‌های فراگیر (Generalized Seizures): فعالیت الکتریکی غیرطبیعی از ابتدا تمام مغز را درگیر می‌کند. شناخته‌شده‌ترین نوع آن، تشنج «تونیک-کلونیک» (که در گذشته به آن «گراندمال» می‌گفتند) است که با سفت شدن بدن و حرکات پرشی همراه است. نوع دیگر آن، تشنج «غياب» (Absence Seizure یا «پتی‌مال») است که در آن، کودک برای چند ثانیه به طور ناگهانی از محیط جدا شده و به یک نقطه خیره می‌شود.
علل
در بسیاری از موارد، علت دقیق صرع مشخص نیست. اما علل شناخته‌شده می‌تواند شامل استعداد ژنتیکی، آسیب‌های مغزی (قبل، حین یا پس از تولد)، عفونت‌های مغزی یا تومورها باشد.
مسیر تشخیص
تشخیص توسط متخصص مغز و اعصاب و بر اساس سه پایه‌ی اصلی انجام می‌شود: شرح حال دقیق از وقایع (مهم‌ترین سرنخ)، معاینه عصبی و نوار مغز که ابزار اصلی برای ثبت فعالیت الکتریکی غیرطبیعی مغز است.
درمان و توانبخشی
خط اول درمان، دارودرمانی است. امروزه داروهای ضدتشنج بسیار مؤثری وجود دارند که در اکثر کودکان می‌توانند تشنج‌ها را به طور کامل کنترل کرده یا تعداد آن‌ها را به شدت کاهش دهند. در موارد مقاوم به درمان، از روش‌های دیگری مانند رژیم‌های غذایی خاص (کتوژنیک)، تحریک عصب واگ یا جراحی استفاده می‌شود.
یادآوری بسیار مهم: تشنج‌های مکرر و کنترل‌نشده می‌توانند بر روی فرآیندهای شناختی مانند توجه و حافظه تأثیر منفی بگذارند. به همین دلیل، کنترل کامل تشنج‌ها، یک اولویت اصلی در برنامه درمانی است. بسیاری از کودکانی که تشنج‌هایشان به خوبی با دارو کنترل می‌شود، هیچ مشکل تکاملی دیگری ندارند.
ملاحظات مهم در توانبخشی: لازم به ذکر است که در برخی کودکان مستعد، تحریکات حسی شدید می‌تواند ماشه‌ای برای بروز تشنج باشد. از این رو، یک اصل اساسی در فرآیند توانبخشی، هماهنگی کامل بین تیم درمانی (به ویژه کاردرمانگران) و پزشک متخصص مغز و اعصاب است. این همکاری تضمین می‌کند که تمام مداخلات، به خصوص تمرینات حسی، با احتیاط کامل و با در نظر گرفتن شرایط منحصربه‌فرد کودک طراحی و اجرا شوند.
سوالات متداول
۱. تفاوت تشنج و صرع چیست؟
تشنج یک رویداد منفرد ناشی از طوفان الکتریکی در مغز است. اما صرع یک اختلال عصبی است که در آن فرد تمایل مداوم به داشتن تشنج‌های مکرر و بدون دلیل مشخص دارد. هر تشنجی به معنای صرع نیست.
۲. آیا تشنج ناشی از تب در کودکان، صرع محسوب می‌شود؟
خیر، تشنج ناشی از تب بالا که به آن «تب و تشنج» گفته می‌شود، یک وضعیت متفاوت است و به خودی خود به عنوان صرع در نظر گرفته نمی‌شود.
۳. مهم‌ترین ابزار برای تشخیص قطعی صرع چیست؟
مهم‌ترین ابزار، نوار مغز یا EEG است که فعالیت الکتریکی غیرطبیعی مغز را ثبت می‌کند. البته شرح حال دقیق والدین از وقایع تشنج نیز نقشی بسیار کلیدی در تشخیص دارد.
۴. خط اول درمان صرع در کودکان چیست؟
خط اول درمان، استفاده از داروهای ضدتشنج است. امروزه داروهای بسیار مؤثری وجود دارند که در اکثر کودکان می‌توانند تشنج‌ها را به طور کامل کنترل کنند.
۵. چرا هماهنگی بین کاردرمانگر و متخصص مغز و اعصاب برای کودک مبتلا به صرع مهم است؟
زیرا در برخی کودکان مستعد، تحریکات حسی شدید (که در کاردرمانی استفاده می‌شود) می‌تواند ماشه‌ای برای بروز تشنج باشد. این هماهنگی تضمین می‌کند که تمام مداخلات با احتیاط و متناسب با شرایط کودک انجام شود.
اطلاعات مندرج در این صفحه صرفاً برای افزایش آگاهی شماست و هرگز نباید جایگزین مشاوره، تشخیص و درمان توسط پزشک متخصص یا تیم توانبخشی فرزند شما شود. این یک ابزار کمکی برای درک بهتر است، نه یک منبع درمانی.