فیزیوتراپی یکی از شاخه‌های مهم توانبخشی است که به ارزیابی و درمان اختلالات حرکتی و عملکردی می‌پردازد. در حالی که کاردرمانی به «چگونگی استفاده از حرکت برای انجام یک کار» می‌پردازد، فیزیوتراپی اغلب بر روی کیفیت خود حرکت و ساختار فیزیکی بدن (عضلات، مفاصل و استخوان‌ها) تمرکز دارد.
هدف نهایی، بهبود عملکرد حرکتی، کاهش درد و ناراحتی، افزایش دامنه حرکتی و قدرت و در نهایت، ارتقای استقلال کودک در حرکت کردن است. فیزیوتراپیست به دنبال پاسخ به این سوال است: «چگونه می‌توانیم به بدن این کودک کمک کنیم تا بهینه‌تر، قوی‌تر و با درد کمتری حرکت کند؟»
جلسات فیزیوتراپی اغلب شامل تمرینات فعال و هدفمندی است که متناسب با سن کودک، به شکل بازی طراحی می‌شوند. فیزیوتراپیست ممکن است از توپ‌های بزرگ، تخته‌های تعادل و سایر وسایل برای جذاب‌تر کردن تمرینات استفاده کند. بخش‌هایی از جلسه نیز ممکن است به درمان‌های دستی یا استفاده از مدالیته‌ها اختصاص یابد.
فیزیوتراپیست‌ها از طیف گسترده‌ای از روش‌ها و تکنیک‌ها برای کمک به کودکان استفاده می‌کنند
تمرینات درمانی
این بخش، هسته‌ی اصلی خدمات فیزیوتراپی است و شامل تمرینات هدفمندی برای بهبود موارد زیر می‌باشد
- تقویت عضلات برای افزایش قدرت و استقامت.
- تمرینات کششی برای افزایش انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی مفاصل.
- تمرینات تعادل و هماهنگی برای بهبود پایداری و کاهش خطر افتادن.
درمان‌های دستی
در این روش، فیزیوتراپیست با استفاده از دستان خود، تکنیک‌های خاصی را بر روی بدن کودک اعمال می‌کند. این تکنیک‌ها می‌توانند شامل ماساژ درمانی برای کاهش سفتی عضلات، یا حرکت دادن آرام مفاصل برای افزایش دامنه حرکتی آن‌ها باشد.
استفاده از مُدالیته‌ها
گاهی فیزیوتراپیست از ابزارهای فیزیکی خاصی برای کاهش درد و التهاب یا تحریک عضلات استفاده می‌کند. این ابزارها می‌تواند شامل گرما درمانی، سرما درمانی یا الکتروتراپی (استفاده از جریان‌های الکتریکی ضعیف و کنترل‌شده) باشد.
همانطور که قبلاً اشاره شد، در سیستم توانبخشی ایران، مرز بین این دو رشته بسیار نزدیک است و بسیاری از وظایف مربوط به بهبود مهارت‌های حرکتی توسط کاردرمانگر جسمی انجام می‌شود.
در عمل، فیزیوتراپیست‌ها اغلب بر روی مشکلات بسیار مشخص‌تر اسکلتی-عضلانی، توانبخشی پس از جراحی‌های ارتوپدی، مدیریت درد و استفاده از تجهیزات الکتریکی (مدالیته‌ها) تمرکز دارند. این دو رشته، مکمل یکدیگر هستند و بهترین برنامه درمانی، حاصل همکاری نزدیک آن‌هاست.
- یک مشاهده‌گر دقیق باشید به نحوه‌ی انجام صحیح تمرینات توسط فیزیوتراپیست دقت کنید تا بتوانید آن‌ها را به درستی در خانه تکرار نمایید.
- در مورد «چرایی» تمرینات سوال کنید از فیزیوتراپیست بپرسید: «هدف از این تمرین چیست؟» و «این حرکت به کدام عضله یا مهارت کمک می‌کند؟». درک هدف، به شما انگیزه بیشتری برای انجام تمرینات می‌دهد.
- یک «برنامه تمرینی خانگی» مکتوب دریافت کنید از فیزیوتراپیست بخواهید که تمرینات خانگی را به صورت مکتوب یا تصویری در اختیار شما قرار دهد.
- ثبات و استمرار داشته باشید پیشرفت در فیزیوتراپی، بیش از هر چیز به تکرار منظم و روزانه تمرینات در خانه بستگی دارد. سعی کنید تمرینات را به بخشی از روتین روزانه کودک تبدیل کنید.
سوالات متداول
۱. تفاوت اصلی تمرکز فیزیوتراپی با کاردرمانی چیست؟
فیزیوتراپی اغلب بر روی کیفیت خود «حرکت» و ساختار فیزیکی بدن (عضلات و مفاصل) تمرکز دارد، در حالی که کاردرمانی بر «چگونگی استفاده از حرکت برای انجام یک کار» و استقلال در فعالیت‌های روزمره متمرکز است.
۲. هدف نهایی فیزیوتراپی چیست؟
هدف نهایی، بهبود عملکرد حرکتی، کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی و قدرت، و در نهایت ارتقای استقلال کودک در حرکت کردن است.
۳. سه جزء اصلی مداخلات فیزیوتراپی کدامند؟
۱) تمرینات درمانی (مانند تمرینات تقویتی، کششی و تعادلی)، ۲) درمان‌های دستی (مانند ماساژ)، و ۳) استفاده از مدالیته‌ها (مانند گرما درمانی یا الکتروتراپی).
۴. در سیستم توانبخشی ایران، فیزیوتراپیست‌ها بیشتر بر چه حوزه‌هایی تمرکز دارند؟
در عمل، آن‌ها اغلب بر روی مشکلات مشخص‌تر اسکلتی-عضلانی، توانبخشی پس از جراحی‌های ارتوپدی، مدیریت درد و استفاده از تجهیزات الکتریکی (مدالیته‌ها) تمرکز می‌کنند.
۵. مهم‌ترین نقش والدین در موفقیت فیزیوتراپی چیست؟
مهم‌ترین نقش، «ثبات و استمرار» در انجام منظم و روزانه تمرینات خانگی است. پیشرفت واقعی بیش از هر چیز به این تکرارها بستگی دارد.