می‌دانیم که والدین کودکان با توانمندی های متفاوت یا شرایط پزشکی خاص، ممکن است نگرانی‌های بیشتری در مورد واکسیناسیون داشته باشند. هدف این بخش، ارائه اطلاعاتی شفاف است تا شما بتوانید با آگاهی و آرامش، و با مشورت با پزشک فرزندتان، بهترین تصمیم را برای ایمن‌سازی او بگیرید.
برنامه واکسیناسیون کشوری
در ایران، تمام کودکان بر اساس یک برنامه زمانی مشخص و ملی واکسینه می‌شوند.
| سن | واکسن |
|---|---|
| بدو تولد | ب.ث.ژ (BCG)، فلج اطفال خوراکی (OPV)، هپاتیت ب (نوبت اول) |
| ۲ ماهگی | پنج‌گانه (نوبت اول)، فلج اطفال خوراکی (OPV)، پنوموکوک (PCV)، روتاویروس (خوراکی) |
| ۴ ماهگی | پنج‌گانه (نوبت دوم)، فلج اطفال خوراکی (OPV)، فلج اطفال تزریقی (IPV)، پنوموکوک (PCV)، روتاویروس (خوراکی) |
| ۶ ماهگی | پنج‌گانه (نوبت سوم)، فلج اطفال خوراکی (OPV)، فلج اطفال تزریقی (IPV)، روتاویروس |
| ۱۲ ماهگی | MMR (سرخک، سرخجه، اوریون) – نوبت اول، پنوموکوک (PCV) |
| ۱۸ ماهگی | سه‌گانه (DTP) – یادآور اول، فلج اطفال خوراکی (OPV) – یادآور، MMR (نوبت دوم) |
| ۶ سالگی | سه‌گانه (DTP) – یادآور دوم، فلج اطفال خوراکی (OPV) – یادآور |
برنامه واکسیناسیون ممکن است بر اساس آخرین یافته‌های علمی و شرایط اپیدمیولوژیک کشور تغییر کند. جدول بالا بر اساس آخرین تغییرات (تا سال ۱۴۰۳) تنظیم شده است. همواره برای دریافت به‌روزترین اطلاعات، با مرکز بهداشت یا پزشک متخصص کودکان مشورت نمایید.
عوارض جانبی رایج و نحوه مدیریت آنها
بیشتر عوارض واکسن‌ها خفیف و موقتی هستند و نشانه‌ی پاسخ سیستم ایمنی بدن می‌باشند. مواردی مانند تب خفیف، بی‌قراری، و درد یا قرمزی در محل تزریق، معمولاً طی یک یا دو روز برطرف می‌شوند. عوارض جدی بسیار نادر هستند، اما در صورت مشاهده هرگونه واکنش غیرعادی، باید فوراً با پزشک تماس بگیرید.
برای اکثر کودکان با توانمندی های متفاوت با شرایط پایدار (مانند سندرم داون یا فلج مغزی)، برنامه واکسیناسیون کاملاً مشابه سایر کودکان و اکیداً توصیه می‌شود. تنها در شرایط خاصی مانند اختلالات عصبی پیشرونده یا نقص شدید ایمنی، نیاز به مشورت تخصصی با پزشک وجود دارد.
موارد منع واکسن برای کودکان با توانمندی های متفاوت
برای اکثر کودکان با توانمندی های متفاوت (مانند سندرم داون یا فلج مغزی پایدار)، برنامه واکسیناسیون کاملاً مشابه سایر کودکان و اکیداً توصیه می‌شود. اما در برخی شرایط خاص، نیاز به احتیاط و مشورت با پزشک متخصص وجود دارد:
شرایط نیازمند به مشاوره تخصصی
- وجود یک اختلال عصبی-تکاملی پیشرونده یا کنترل‌نشده: اگر فرزند شما یک بیماری عصبی دارد که در حال پیشرفت است یا دچار تشنج‌های کنترل‌نشده است، پزشک متخصص ممکن است زمان‌بندی برخی واکسن‌ها (مانند سیاه‌سرفه) را تغییر دهد.
- نقص شدید سیستم ایمنی: در کودکانی که به دلایل ارثی یا بیماری‌هایی مانند HIV، سیستم ایمنی بسیار ضعیفی دارند، تزریق واکسن‌های زنده (مانند MMR) ممنوع است.
موارد منع مطلق
- سابقه واکنش آلرژیک شدید: اگر کودک پس از دریافت یک دُز از واکسن، دچار واکنش حساسیتی شدید و تهدیدآمیز (که آنافیلاکسی نامیده می‌شود) شده باشد، دریافت مجدد آن واکسن ممنوع است.
موارد منع موقت
- بیماری حاد و تب بالا: در صورتی که کودک دچار بیماری تب‌دار شدید باشد، واکسیناسیون تا زمان بهبودی کامل به تعویق می‌افتد.
برای اطمینان کامل، قبل از هر واکسیناسیون، این موارد را با پزشک در میان بگذارید:
- وضعیت کلی فرزندتان: هرگونه بیماری، تب، یا مصرف داروی جدید را اطلاع دهید.
- سابقه حساسیت: هرگونه سابقه واکنش آلرژیک به واکسن قبلی یا مواد دیگر را گزارش دهید.
- شرایط خاص کودک: در مورد تشخیص قطعی یا مشکوک بودن به هرگونه اختلال تکاملی، عصبی یا نقص ایمنی با آنها صحبت کنید.
- سوالات خود را بپرسید: هرگونه نگرانی یا سوالی که درمورد واکسن دارید مطرح کنید.
سوالات متداول
۱. آیا برنامه واکسیناسیون برای اکثر کودکان با توانمندی های متفاوت متفاوت است؟
خیر، برای اکثر کودکان با شرایط پایدار مانند سندرم داون یا فلج مغزی، برنامه واکسیناسیون کاملاً مشابه سایر کودکان است و انجام کامل آن اکیداً توصیه می‌شود.
۲. در چه شرایطی برای واکسیناسیون کودک با نیاز ویژه باید با متخصص مشورت کرد؟
در شرایط خاصی مانند وجود یک اختلال عصبی پیشرونده، تشنج‌های کنترل‌نشده یا نقص شدید سیستم ایمنی، حتماً باید قبل از تزریق واکسن با پزشک متخصص مشورت شود.
۳. کدام واکسن برای کودکان با نقص شدید ایمنی ممنوع است؟
تزریق واکسن‌های زنده، مانند واکسن MMR (سرخک، سرخجه، اوریون)، برای کودکانی که سیستم ایمنی بسیار ضعیفی دارند ممنوع است.
۴. آیا می‌توان کودکی که تب بالایی دارد را واکسینه کرد؟
خیر، در صورتی که کودک دچار بیماری حاد همراه با تب بالا باشد، واکسیناسیون به صورت موقت و تا زمان بهبودی کامل او به تعویق می‌افتد.
۵. مهم‌ترین اقدام والدین قبل از مراجعه برای واکسیناسیون چیست؟
مهم‌ترین اقدام، گفتگوی شفاف با پزشک است. والدین باید وضعیت کلی سلامت کودک، سابقه هرگونه حساسیت و شرایط خاص پزشکی یا تکاملی او را به طور کامل به پزشک اطلاع دهند.