«کودک با توانمندی های متفاوت» به کودکی گفته می‌شود که به دلیل تفاوت‌های پایدار در مسیر رشد جسمی، شناختی، حسی یا رفتاری، برای رسیدن به حداکثر توانمندی‌های خود، به حمایت‌ها و خدماتی فراتر از سطح معمول نیاز دارد.
اما فراتر از این تعریف رسمی، مهم است که به این تفاوت چگونه نگاه کنیم. این عبارت یک برچسب محدودکننده نیست، بلکه یک نقطه‌ی شروع برای شناخت عمیق‌تر فرزندمان است؛ شناختی که به ما کمک می‌کند تا نگاهمان را تغییر دهیم و با صبر و خلاقیت، بهترین راه را برای حمایت از دنیای منحصربه‌فرد او پیدا کنیم.
این نیازهای ویژه در چه حوزه‌هایی خود را نشان می‌دهند؟
این تفاوت‌ها در مسیر رشد، می‌توانند در یک یا چند حوزه اصلی از زندگی کودک بروز کنند:
- جسم و حرکت: گاهی کودک برای کنترل عضلات، حفظ تعادل، هماهنگی حرکات و انجام فعالیت‌های فیزیکی به حمایت بیشتری نیاز دارد.
- دریافت و پردازش حواس: نحوه‌ی پاسخگویی کودک به اطلاعات حسی (نور، صدا، لمس و…) ممکن است بسیار شدید یا کمتر از حد معمول باشد و این موضوع، تعامل او با دنیای اطراف را چالش‌برانگیز کند.
- تفکر و یادگیری: روشی که کودک برای پردازش اطلاعات، حل مسئله و به خاطر سپردن مطالب به کار می‌گیرد، می‌تواند با شیوه‌های رایج متفاوت باشد و به رویکردهای آموزشی خاص خود نیاز داشته باشد.
- ارتباط و تعامل اجتماعی: کودک ممکن است در درک و استفاده از زبان کلامی یا غیرکلامی و فهم قوانین نانوشته‌ی اجتماعی، به شیوه‌ای متفاوت عمل کند.
- هیجانات و رفتار: این بخش به دشواری در مدیریت و ابراز احساسات، کنترل رفتارهای ناگهانی و انطباق رفتار با موقعیت‌های مختلف اجتماعی مربوط می‌شود.
درک این حوزه‌ها به ما کمک می‌کند تا بدانیم «نیاز ویژه» به معنای ناتوانی مطلق نیست، بلکه نشان‌دهنده این است که فرزند ما برای شکوفا شدن، به حمایت‌هایی متفاوت نیاز دارد.
فرزند شما انسانی کامل با مجموعه‌ای از نیازها و توانمندی‌های منحصربه‌فرد است. این کتاب، هم‌قدم شما در مسیر شناخت این نیازها و ساختن آینده‌ای روشن برای اوست.
سوالات رایج
۱. آیا عبارت «کودک با توانمندی های متفاوت» یک برچسب منفی است؟
خیر. این یک عبارت رسمی و محترمانه است که به جای تمرکز بر «ناتوانی»، بر «نیاز به حمایت بیشتر» تأکید دارد. هدف، شناخت نیازها برای ارائه‌ی بهترین حمایت است، نه برچسب زدن.
۲. آیا ممکن است یک کودک فقط در یک حوزه نیاز ویژه داشته باشد؟
بله، کاملاً. بسیاری از چالش‌ها تک‌حوزه‌ای هستند؛ برای مثال، یک کودک ممکن است فقط در حوزه‌ی «ارتباط و تعامل اجتماعی» به حمایت نیاز داشته باشد، در حالی که در سایر حوزه‌ها عملکردی کاملاً طبیعی دارد.
۳. هدف از شناخت این حوزه‌های چالشی چیست؟
هدف، به دست آوردن یک دیدگاه جامع از نقاط قوت و نیازهای فرزند شماست. این شناخت به ما کمک می‌کند تا بفهمیم دقیقاً در کدام بخش‌ها باید حمایت‌های تخصصی را فراهم کنیم تا به شکوفایی او کمک نماییم.
۴. آیا این کتاب فقط برای والدینی است که فرزندشان تشخیص قطعی دارد؟
خیر. این کتاب برای تمام والدینی است که در مورد مسیر رشد فرزندشان سوال یا نگرانی دارند و به دنبال کسب آگاهی برای حمایت بهتر از او هستند، حتی اگر هنوز هیچ تشخیص رسمی وجود نداشته باشد.
۵. چگونه می‌توانم بفهمم فرزندم در کدام حوزه به حمایت نیاز دارد؟
فصل دوم این کتاب به طور کامل به این موضوع می‌پردازد. شما با مطالعه بخش «مشاهده علایم اولیه توسط خانواده» می‌توانید اولین قدم‌ها را برای شناخت دقیق‌تر بردارید.