معرفی
اتیسم یک اختلال عصبی-رشدی پیچیده است که با دو مشخصه‌ی اصلی تعریف می‌شود: ۱) چالش‌های پایدار در ارتباطات و تعاملات اجتماعی و ۲) وجود الگوهای محدود و تکراری در رفتار، علایق یا فعالیت‌ها. مهم‌ترین کلمه در اینجا، «طیف» است. اتیسم مانند یک رنگین‌کمان است که از رنگ‌های بسیار پررنگ تا بسیار کم‌رنگ را در بر می‌گیرد و هیچ دو فردی با تشخیص اتیسم، دقیقاً شبیه به هم نیستند.
انواع (سطوح نیاز به حمایت): امروزه به جای استفاده از عناوین قدیمی (مانند آسپرگر)، اتیسم بر اساس «سطح حمایتی» که فرد نیاز دارد، طبقه‌بندی می‌شود:
- سطح ۱ (نیازمند حمایت): فرد در برقراری ارتباط اجتماعی مشکل دارد و انعطاف‌پذیری پایینی در رفتار نشان می‌دهد، اما با حمایت می‌تواند عملکرد خوبی داشته باشد.
- سطح ۲ (نیازمند حمایت قابل توجه): چالش‌های ارتباطی و رفتارهای تکراری، حتی با وجود حمایت، کاملاً مشهود هستند.
- سطح ۳ (نیازمند حمایت بسیار قابل توجه): فرد دارای چالش‌های بسیار شدید در ارتباط کلامی و غیرکلامی است و رفتارهای تکراری او، عملکردش را به شدت مختل می‌کند.
علل
علت دقیق اتیسم هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما تحقیقات علمی قوی نشان می‌دهند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و تفاوت‌های ساختاری در مغز، نقش اصلی را ایفا می‌کنند.
نشانه‌های اولیه
- در حوزه ارتباط اجتماعی:
- عدم برقراری یا حفظ تماس چشمی.
- عدم واکنش به نام خود (پس از ۹ ماهگی).
- عدم استفاده از اشاره برای نشان دادن علایق (پس از ۱۸ ماهگی).
- دشواری در درک احساسات دیگران یا به اشتراک گذاشتن احساسات خود.
- در حوزه رفتار:
- انجام حرکات تکراری بدن (مانند بال بال زدن یا چرخیدن).
- اصرار شدید بر روی یک روتین ثابت و آشفتگی در برابر تغییرات کوچک.
- داشتن علایق بسیار شدید و متمرکز بر روی یک موضوع خاص (مانند دایناسورها یا قطارها).
- حساسیت بیش از حد یا کمتر از حد به محرک‌های حسی (مانند بیزاری از صداهای بلند یا علاقه‌ی شدید به لمس کردن بافت‌های خاص).
مسیر تشخیص
تشخیص اتیسم یک تشخیص بالینی است که توسط یک تیم متخصص (شامل متخصص مغز و اعصاب، روانشناس و…) و بر اساس مشاهده دقیق رفتار کودک و مصاحبه جامع با والدین انجام می‌شود. ابزارهای استاندارد جهانی برای این کار، مشاهده‌نامه تشخیصی اتیسم (ADOS) و مصاحبه تشخیصی اتیسم (ADI-R) هستند.
درمان و توانبخشی
مداخلات زودهنگام، فشرده و مبتنی بر شواهد می‌تواند به طور چشمگیری به بهبود مهارت‌ها و کیفیت زندگی کودک کمک کند. مهم‌ترین مداخلات شامل رویکردهای رفتاری (مانند ABA)، رویکردهای مبتنی بر رابطه (مانند فلورتایم)، گفتاردرمانی و کاردرمانی (به ویژه برای چالش‌های حسی) است.
پیش‌آگهی
پیش‌آگهی در اتیسم بسیار متغیر است و به عواملی مانند سطح هوش، میزان توانایی‌های کلامی و مهم‌تر از همه، سن شروع و کیفیت مداخلات بستگی دارد. بسیاری از افراد در طیف اتیسم، با دریافت حمایت‌های مناسب، می‌توانند زندگی مستقل، موفق و رضایت‌بخشی داشته باشند.
نکته علمی بسیار مهم
بر اساس صدها مطالعه علمی معتبر در سراسر جهان، هیچ‌گونه ارتباطی بین واکسیناسیون و اتیسم وجود ندارد. این یک باور غلط و رد شده است که می‌تواند با به تأخیر انداختن واکسیناسیون، سلامت کودک شما را به خطر بیندازد.
سوالات متداول
۱. چرا به اتیسم «طیف» گفته می‌شود؟
زیرا علائم و شدت آن در افراد مختلف بسیار متفاوت است، درست مانند یک رنگین‌کمان که از رنگ‌های متنوعی تشکیل شده. هیچ دو فردی با تشخیص اتیسم دقیقاً شبیه به هم نیستند.
۲. آیا اتیسم یک بیماری روانی است؟
خیر، اتیسم یک اختلال عصبی-رشدی است. این به معنای تفاوت در ساختار و عملکرد مغز است و یک بیماری روانی محسوب نمی‌شود.
۳. آیا واکسن باعث اتیسم می‌شود؟
خیر. بر اساس صدها مطالعه علمی معتبر در سراسر جهان، هیچ‌گونه ارتباط علمی بین واکسیناسیون و اتیسم پیدا نشده است. این یک باور غلط و کاملاً رد شده است.
۴. هسته اصلی درمان اتیسم چیست؟
هسته اصلی درمان، مداخلات زودهنگام، فشرده و مبتنی بر شواهد علمی است که شامل رویکردهای رفتاری (ABA)، مبتنی بر رابطه (فلورتایم)، گفتاردرمانی و کاردرمانی می‌باشد.
۵. آیا افراد دارای اتیسم می‌توانند زندگی موفقی داشته باشند؟
بله، قطعاً. پیش‌آگهی بسیار متغیر است، اما با دریافت حمایت‌های مناسب و به موقع، بسیاری از افراد در طیف اتیسم می‌توانند مهارت‌های لازم را کسب کرده و زندگی مستقل، موفق و رضایت‌بخشی داشته باشند.
اطلاعات مندرج در این صفحه صرفاً برای افزایش آگاهی شماست و هرگز نباید جایگزین مشاوره، تشخیص و درمان توسط پزشک متخصص یا تیم توانبخشی فرزند شما شود. این یک ابزار کمکی برای درک بهتر است، نه یک منبع درمانی.