اختلالات تکاملی مانند یک طیف هستند و هر کودک در نقطه‌ی منحصربه‌فردی از این طیف قرار دارد. متخصصان برای درک بهتر چالش‌ها و برنامه‌ریزی دقیق‌تر، معمولاً شدت یک اختلال را بر اساس «سطح حمایت مورد نیاز» کودک در زندگی روزمره، طبقه‌بندی می‌کنند. درک این سطوح به ما کمک می‌کند تا بدانیم فرزندمان برای رسیدن به استقلال و شکوفایی، به چه میزان و در چه زمینه‌هایی به کمک ما نیاز دارد.
این طبقه‌بندی معمولاً در سه سطح انجام می‌شود:
سطح ۱: نیاز به حمایت (خفیف)
کودک در این سطح، در بسیاری از مهارت‌های روزمره مستقل است یا با راهنمایی اندک می‌تواند از پس آن‌ها برآید. چالش‌های او معمولاً در موقعیت‌های پیچیده‌تر اجتماعی، تحصیلی یا در برنامه‌ریزی و سازماندهی کارهای سطح بالا خود را نشان می‌دهد. این کودکان با دریافت حمایت‌های هدفمند (مانند جلسات توانبخشی هفتگی یا خدمات آموزش ویژه در مدرسه) می‌توانند عملکرد بسیار خوبی داشته باشند.
سطح ۲: نیاز به حمایت قابل توجه (متوسط)
کودک در این سطح، در اکثر جنبه‌های زندگی روزمره به حمایت مستمر و راهنمایی نیاز دارد. چالش‌های او در زمینه‌های ارتباطی، یادگیری و مهارت‌های عملی زندگی کاملاً مشهود است. او برای یادگیری مهارت‌های جدید و کسب استقلال، به برنامه‌های توانبخشی و آموزشی ساختارمند و مداوم نیاز دارد.
مهم‌ترین پیام این صفحه این است که سطح شدت یک اختلال، یک برچسب دائمی نیست، بلکه معیاری برای شناخت «میزان حمایت مورد نیاز» کودک است. این سطح می‌تواند با مداخلات مؤثر تغییر کند و در حوزه‌های مختلف (مانند حرکت و شناخت) متفاوت باشد.
سطح ۳: نیاز به حمایت بسیار قابل توجه (شدید/عمیق)
کودک در این سطح، در تمام ابعاد زندگی، از جمله مهارت‌های پایه‌ی مراقبت از خود، ارتباط و حرکت، به حمایت بسیار گسترده و دائمی نیازمند است. چالش‌های او پیچیده و فراگیر هستند. با این حال، بسیار مهم است که بدانیم حتی در این سطح نیز، کودک ظرفیت یادگیری، برقراری ارتباط عاطفی و لذت بردن از زندگی را دارد و با حمایت‌های صحیح و همه‌جانبه می‌تواند کیفیت زندگی مطلوبی را تجربه کند.
چند نکته بسیار مهم در مورد سطوح شدت:
- سطح شدت یک برچسب دائمی نیست: با رشد کودک، آموزش و مداخلات توانبخشی مؤثر، سطح نیاز به حمایت می‌تواند در طول زمان تغییر کرده و بهبود یابد.
- شدت می‌تواند در حوزه‌های مختلف، متفاوت باشد: یک کودک ممکن است در حوزه حرکت نیاز به حمایت شدید داشته باشد، اما در حوزه شناخت و درک، در سطح خفیف یا متوسط عمل کند.
- تمرکز باید بر «میزان حمایت مورد نیاز» باشد: هدف از این طبقه‌بندی، برچسب زدن به کودک نیست، بلکه شناخت دقیق نیازهای او برای فراهم آوردن بهترین و مؤثرترین حمایت ممکن است.
سوالات متداول
۱. اساس طبقه‌بندی شدت اختلالات تکاملی چیست؟
اساس این طبقه‌بندی، «سطح حمایت مورد نیاز» کودک برای عملکرد موفق در زندگی روزمره است، نه صرفاً توانایی‌ها یا ناتوانی‌های او.
۲. آیا سطح شدت یک اختلال برای همیشه ثابت می‌ماند؟
خیر، این یک برچسب دائمی نیست. با رشد کودک و دریافت خدمات توانبخشی و آموزشی مؤثر، سطح نیاز او به حمایت می‌تواند در طول زمان کاهش یافته و بهبود پیدا کند.
۳. منظور از «نیاز به حمایت قابل توجه» (سطح متوسط) چیست؟
به این معناست که کودک در بیشتر جنبه‌های زندگی مانند ارتباط، یادگیری و مهارت‌های عملی به راهنمایی و حمایت مستمر نیاز دارد و برای پیشرفت به برنامه‌های ساختارمند متکی است.
۴. آیا ممکن است شدت اختلال در مهارت‌های مختلف یک کودک، متفاوت باشد؟
بله، کاملاً ممکن است. برای مثال، یک کودک ممکن است در مهارت‌های حرکتی به حمایت شدید (سطح ۳) نیاز داشته باشد، اما در مهارت‌های شناختی و درک مطلب در سطح خفیف (سطح ۱) عمل کند.
۵. هدف اصلی از تعیین سطح شدت اختلال چیست؟
هدف اصلی، برچسب زدن به کودک نیست، بلکه شناخت دقیق نیازهای اوست تا بتوان مؤثرترین و مناسب‌ترین سطح از حمایت‌های توانبخشی، آموزشی و خانوادگی را برای او فراهم کرد.